ABI i PWV – nowoczesna ocena stanu tętnic w praktyce lekarskiej

W diagnostyce chorób tętnic obwodowych lekarze od lat posługują się wskaźnikiem ABI (Ankle–Brachial Index) - prostym, a zarazem niezwykle czułym parametrem pokazującym, czy przepływ krwi w kończynach dolnych jest prawidłowy. Do niedawna badanie to wykonywano niemal wyłącznie metodą dopplerowską, wymagającą doświadczenia i czasu. Dziś jednak do gabinetów lekarskich coraz śmielej wkracza metoda oscylometryczna - automatyczna, szybka i dokładna, pozwalająca w ciągu jednej minuty uzyskać wynik o wiarygodności klinicznej potwierdzonej badaniami.

ABI metodą dopplerowską - klasyka o ograniczonym zasięgu

Pomiar dopplerowski ABI polega na osłuchiwaniu przepływu krwi za pomocą sondy i mankietu uciskowego. Choć nadal uznawany jest za "złoty standard", wymaga dużej wprawy, a samo badanie trwa kilka-kilkanaście minut i musi być wykonane przez lekarza. W praktyce oznacza to, że wykonuje się je najczęściej dopiero wtedy, gdy choroba jest już zaawansowana. W codziennej opiece podstawowej ta metoda bywa zbyt wymagająca - zarówno dla lekarza, jak i dla pacjenta.

Metoda oscylometryczna - szybka, standaryzowana i bezpieczna

Systemy takie jak boso ABI-system 100 wykorzystują zasadę pomiaru oscylometrycznego, czyli analizę mikrowahań ciśnienia w czterech mankietach założonych jednocześnie na ramionach i kostkach. Urządzenie automatycznie rejestruje ciśnienie skurczowe i rozkurczowe, wylicza wskaźnik ABI osobno dla każdej strony. Można też zastosować wersję aparatu, która opcjonalnie określi również prędkość fali tętna (PWV).

Cały proces trwa zaledwie minutę. Pacjent leży w pozycji horyzontalnej, a oprogramowanie wykonuje wszystkie obliczenia za użytkownika. Nie trzeba używać sondy Dopplera, a wynik jest w pełni powtarzalny i niezależny od doświadczenia badającego. Dzięki temu badanie ABI staje się możliwe do włączenia w rutynową diagnostykę gabinetową, także w POZ czy poradniach specjalistycznych. 

Porównanie metod - co zyskuje lekarz i pacjent?

Badania kliniczne potwierdzają, że oscylometryczny pomiar ABI uzyskuje wyniki porównywalne z metodą dopplerowską, przy czym cały proces trwa nawet dziesięciokrotnie krócej. W publikacji Swiss Medical Weekly (2009) ^[1] wykazano, że zautomatyzowane oznaczenia ABI korelują bardzo dobrze z wynikami uzyskanymi metodą Dopplera, a różnice mieszczą się w granicach błędu pomiarowego. Dodatkowo pomiar na czterech kończynach jednocześnie eliminuje wpływ wahań ciśnienia i poprawia powtarzalność.

Z perspektywy pacjenta, badanie jest całkowicie nieinwazyjne, bezbolesne i trwa zaledwie chwilę. Z punktu widzenia lekarza jest to narzędzie, które można delegować personelowi i wykonywać seryjnie w ramach profilaktyki chorób naczyniowych. To realna szansa, by wychwycić bezobjawowe postacie miażdżycy zanim dojdzie do powikłań.

Boso ABI-system 100 - precyzja w jednym kliknięciu

Boso ABI-system 100 to nowoczesne rozwiązanie diagnostyczne stworzone z myślą o gabinetach, które chcą wprowadzić do swojej praktyki rzetelne i szybkie badanie przesiewowe w kierunku choroby tętnic obwodowych (PAOD). Urządzenie dokonuje pomiaru ciśnienia na wszystkich kończynach automatycznie, obliczając wskaźnik ABI dla każdej strony. Wszystkie wartości, w tym ciśnienie skurczowe, różnice między kończynami, tętno, ciśnienie tętna czy rytm serca – są wizualizowane w przejrzystym interfejsie programu boso profil-manager XD.

Program pozwala archiwizować pomiary, drukować raporty i przesyłać wyniki do systemu EDM gabinetu. Warto dodać, że boso ABI-system 100 posiada pełną walidację kliniczną, zgodność z normą EN 1060-3 / DIN 58130 oraz oznakowanie CE 0124. Dokładność pomiaru ciśnienia wynosi ±3 mmHg, a PWV ±5%.

PWV - dodatkowe spojrzenie na układ naczyniowy

Prędkość fali tętna (PWV) to parametr, który ocenia elastyczność tętnic. Im szybciej fala tętna przemieszcza się przez naczynia, tym większa ich sztywność, a więc i większe ryzyko sercowo-naczyniowe. Wartość PWV ≥ 10 m/s uznawana jest za próg, przy którym pojawiają się pierwsze uszkodzenia narządowe. Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC) i Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia (ESH) zalecają uwzględnianie oceny sztywności tętnic w planowaniu terapii nadciśnienia.

Połączenie pomiaru ABI i PWV pozwala na kompleksową ocenę układu tętniczego, od drożności tętnic kończyn po elastyczność aorty. W praktyce klinicznej daje to lekarzowi pełniejszy obraz stanu naczyniowego pacjenta, umożliwiając nie tylko wykrycie zmian, ale i ocenę ich dynamiki w czasie.

Kiedy warto wybrać metodę oscylometryczną, a kiedy dopplerowską?

W codziennej praktyce lekarza rodzinnego czy internisty metoda oscylometryczna sprawdzi się najlepiej. Jest szybka, powtarzalna i łatwa w obsłudze. Wymaga jedynie kilku minut, a wynik może posłużyć jako obiektywna podstawa do dalszej diagnostyki. Z kolei metoda dopplerowska ma przewagę w szczególnych sytuacjach - np. przy silnych zwapnieniach tętnic, u pacjentów z zaawansowaną cukrzycą lub w przypadku nieregularnego rytmu serca, gdy warto dodatkowo zweryfikować wynik.

Znaczenie kliniczne - nie tylko wskaźnik, ale i prewencja

Według danych z badania getABI, aż 20% osób powyżej 65 roku życia ma chorobę tętnic obwodowych, z czego 9 na 10 przypadków przebiega bezobjawowo. Średnia długość życia pacjentów z nieleczonym PAOD jest o ok. 10 lat krótsza, a co piąty chory umiera w ciągu 5 lat od diagnozy. Wczesne wykrycie obniżonego ABI i wzrostu PWV pozwala więc rozpocząć profilaktykę zanim choroba doprowadzi do nieodwracalnych zmian.

Przykłady kliniczne - jak czytać wyniki?

• Różnica ciśnień między ramionami >20 mmHg - możliwe zwężenie tętnicy podobojczykowej.
• ABI <0,9 - podejrzenie PAOD, nawet przy braku objawów klinicznych.
• PWV >10 m/s - wskazuje na zwiększoną sztywność tętnic i wyższe ryzyko sercowo-naczyniowe.
• Wykrycie arytmii - dzięki analizie profilu oscylacji możliwe jest wczesne rozpoznanie zaburzeń rytmu.

Najczęstsze pytania lekarzy

Czy pomiar oscylometryczny jest równie wiarygodny jak dopplerowski?

Tak. W badaniach porównawczych uzyskano bardzo wysoką zgodność wyników między obiema metodami, przy czym metoda oscylometryczna jest szybsza i mniej podatna na błąd operatora. To rozwiązanie stworzone do codziennej praktyki lekarskiej.

Czy badanie może być wykonywane przez pielęgniarkę?

Tak. W przeciwieństwie do Dopplera, stosowanie urządzenia boso ABI-system 100 nie wymaga specjalnych szkoleń. Cały proces można delegować personelowi medycznemu, co pozwala wprowadzić badanie ABI do standardowych wizyt kontrolnych.

Dlaczego warto łączyć ABI z PWV?

ABI wykrywa zwężenia tętnic kończyn dolnych, natomiast PWV ujawnia wzrost sztywności ścian naczyń w całym układzie tętniczym. Połączenie obu pozwala na wcześniejszą ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego i skuteczniejsze planowanie terapii. Wszystko odbywa się w ramach jednego badania, szybko, obiektywnie i bez potrzeby angażowania dodatkowego sprzętu.

Wprowadzenie tej technologii do praktyki lekarskiej to krok w stronę nowoczesnej, proaktywnej profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych - zanim pojawią się objawy, zanim dojdzie do zawału czy udaru.

Publikacje:

• [1] Diehm N., Dick F., Czuprin C., Lawall H., Baumgartner I., Diehm C.: Oscillometric measurement of ankle-brachial index in patients with suspected peripheral vascular disease: comparison with Doppler method, Swiss Medical Weekly (2009) - Oscylometryczny pomiar wskaźnika kostka–ramię u pacjentów z podejrzeniem choroby tętnic obwodowych: porównanie z metodą dopplerowską.
• [2] Tom Richart, Tatiana Kuznetsova, Barbara Wizner, Harry A Struijker-Boudier and Jan A Staessen: Validation of automated oscillometric versus manual measurement of the ankle–brachial index. Hypertension Research (2009) - Porównanie pomiarów oscylometrycznych i manualnych (Doppler).
• [3] Verberk WJ, Kollias A, Stergiou GS.: Automated oscillometric determination of the ankle-brachial index: a systematic review and meta-analysis. Hypertension Research (2012) - Analiza 25 badań, ocena trafności metody oscylometrycznej w diagnostyce PAD versus Doppler.
• [4] Lortz J. et al. Rapid and automated risk stratification by determination of the aortic stiffness in healthy subjects and subjects with cardiovascular disease. PLoS ONE (2019) - Walidacja oscylometrycznego pomiaru PWV (aPWV) w porównaniu z metodami tonometrycznymi.
• [5] Baulmann J. et al. Comparison of oscillometric and tonometric methods to assess pulse wave velocity - the Antares algorithm. Artery Research (2022) - Porównanie metod: oscylometryczna vs tonometryczna.
• [6] P. Mancia et al. Comparing oscillometric and tonometric methods to assess pulse wave velocity. Scandinavian Journal of Clinical and Laboratory Investigation (2020) - Badanie porównawcze metod pomiaru PWV.