Pomiar ciśnienia metodą osłuchową (Korotkowa)
Pomiar ciśnienia tętniczego krwi metodą osłuchową to wciąż złoty standard w diagnostyce nadciśnienia tętniczego - zwłaszcza w warunkach gabinetowych, ale coraz częściej również w domu. Mimo rozwoju nowoczesnych technologii, metoda Korotkowa pozostaje nie tylko precyzyjna, ale również bardzo edukacyjna - zarówno dla lekarzy, jak i pacjentów.
Na czym polega metoda Korotkowa?
Metoda osłuchowa, opisana przez rosyjskiego lekarza Nikołaja Korotkowa w 1905 roku, opiera się na zjawisku okluzji tętnicy i obserwacji charakterystycznych dźwięków, które pojawiają się i zanikają w trakcie stopniowego zwalniania ciśnienia powietrza w mankiecie. Używa się w niej ciśnieniomierza manualnego (zwykle zegarowego - aneroidowego) oraz stetoskopu, który pozwala nasłuchiwać przepływ krwi przez tętnicę ramienną.
Co to jest okluzja i jaka jest jej rola w pomiarze?
Okluzja naczynia oznacza jego zamknięcie, co tymczasowo uniemożliwia przepływ krwi. W praktyce:
- Mankiet ciśnieniomierza napompowany powyżej ciśnienia skurczowego zamyka światło tętnicy ramiennej.
- Wraz z powolnym spuszczaniem powietrza, ciśnienie w mankiecie spada i w pewnym momencie krew zaczyna przepływać przez tętnicę - to właśnie moment ciśnienia skurczowego (pierwszy ton Korotkowa). Ciśnienie powietrza w mankiecie zrównuje się z maksymalnym (skurczowym) ciśnieniem krwi w tętnicy. Przepływ krwi zaczyna być wtedy słyszalny w postaci tzw. tonów, ponieważ krew "przepycha się" jakby przez ściśniętą mankietem tętnicę tworząc turbulencje, którym towarzyszą drgania emitujące falę akustyczną.
- Wraz ze zmniejszaniem się ciśnienia powietrza w mankiecie, tony akustyczne stają się coraz krótsze i ulegają stopniowemu wyciszeniu.
- Zanik tonów (piąty ton Korotkowa) oznacza moment swobodnego przepływu krwi i odpowiada ciśnieniu rozkurczowemu.
Zjawisko okluzji obrazuje poniższy rysunek. Gruba linia przedstawia opadającą wartość ciśnienia powietrza w mankiecie. Na czerwono zaznaczone jest ciśnienie krwi w tętnicy ramiennej w momentach, gdy przewyższa ono ciśnienie powietrza w mankiecie powodując przepływ krwi.
Jak prawidłowo zmierzyć ciśnienie krwi metodą osłuchową?
Krok 1: Przygotowanie pacjenta
- Pacjent powinien odpoczywać przez co najmniej 5 minut w pozycji siedzącej, najlepiej z podpartymi plecami.
- Ramię powinno znajdować się na wysokości serca, wygodnie podparte.
- Nogi nie powinny się krzyżować.
- Unikaj pomiaru po wysiłku fizycznym, kawie, papierosach.
- Rękaw odzieży nie może uciskać ramienia.
- Przygotuj mankiet o właściwym rozmiarze.
Krok 2: Założenie mankietu
- Mankiet załóż 2-3 cm powyżej zgięcia łokciowego ręki dominującej.
- Środek mankietu powinien pokrywać się z tętnicą ramienną. Wiele mankietów posiada specjalne oznaczenie, które powinno znajdować się nad tętnicą.
- Załóż mankiet równomiernie bez znaczących luzów, ale bez dużego ucisku.
- Po założeniu, mankiet powinien znajdować się na wysokości serca.
Krok 3: Lokalizacja tętnicy i stetoskop
- Palcami zlokalizuj tętnicę ramienną w dole łokciowym.
- Umieść membranę stetoskopu dokładnie nad tętnicą - głowicę stetoskopu możesz lekko wsunąć pod mankiet.
Krok 4: Pomiar
- Napompuj mankiet do wartości ok. 30 mmHg powyżej zaniku tętna (powyżej spodziewanego ciśnienia skurczowego).
Staraj się nie przekraczać 180 mmHg. Tętno można sprawdzić na tętnicy promieniowej przy nadgarstku (przy samodzielnym pomiarze nie jest to raczej możliwe). - Spuszczaj powietrze powoli, zalecane tempo to 2 mmHg na sekundę.
- Ciśnienie skurczowe (SYS) = pierwszy słyszalny ton.
- Ciśnienie rozkurczowe (DIA) = ostatni słyszalny ton.
Tabela tonów Korotkowa
| Faza | Nazwa | Opis dźwięku | Znaczenie kliniczne |
|---|---|---|---|
| I | Początek tonów | Pojawiają się pierwsze, wyraźne, stukające dźwięki (tony) | Ciśnienie skurczowe (górne) - pierwszy słyszalny ton |
| II | Zmiękczenie tonów | Dźwięki stają się cichsze, szeleszczące lub szumiące | Przejście fazy turbulentnego przepływu |
| III | Wzmocnienie tonów | Dźwięki stają się znów głośniejsze i wyraźniejsze | Kontynuacja przepływu turbulentnego |
| IV | Stłumienie tonów | Tony wyraźnie cichną i stają się matowe lub przytłumione | (Dawniej) ciśnienie rozkurczowe, obecnie rzadziej używane |
| V | Zanik tonów | Całkowite ustanie dźwięków | Ciśnienie rozkurczowe (dolne) - ostatni słyszalny ton |
Uwagi:
- W większości przypadków ciśnienie rozkurczowe odczytuje się w V fazie (zanik tonów).
- Faza IV jest używana tylko w szczególnych przypadkach (np. u dzieci lub w stanach zwiększonego przepływu, gdzie tony nie zanikają całkowicie).
Najczęstsze trudności i jak sobie z nimi radzić
Słabe tony Korotkowa
Użyj czułego stetoskopu i zmierz w ciszy.
Luka osłuchowa
Zanotuj tętno palpacyjne przed pomiarem i pompuj mankiet znacznie wyżej.
Zbyt szybkie spuszczanie powietrza
Zawsze spuszczaj powoli – maks. 3 mmHg/sek.
Niedopasowany mankiet
Mankiet powinien obejmować 80% obwodu ramienia i powinien być dobrze zapięty. Dobierz mankiet odpowiednio do wieku pacjenta i stopnia otyłości.
Samodzielne założenie mankietu
Gdy mierzysz osłuchowo ciśnienie samodzielnie na swoim ramieniu, zastosuj mankiet z tzw. pierścieniem "D", który znacznie ułatwia założenie mankietu jedną ręką.
Dlaczego warto znać metodę osłuchową?
Dla lekarzy
- Możliwość oceny jakości tonów, arytmii, luki osłuchowej.
- Precyzyjna diagnostyka w warunkach klinicznych.
Dla pacjentów
- Wyższa dokładność niż w automatycznych urządzeniach, zwłaszcza przy arytmii czy znacznym zwapnieniu tętnic.
- Możliwość nauki samodzielnego pomiaru w domu.
- Lepsze zrozumienie własnego stanu zdrowia.
Czy można mierzyć ciśnienie samodzielnie?
Tak, przy użyciu ciśnieniomierza ze zintegrowanym stetoskopem. Wymaga to wprawy, ale daje bardzo precyzyjne wyniki.
Sprawdź dostępne modele w naszym sklepie:
Podsumowanie
Metoda osłuchowa uczy precyzji i daje wiarygodne wyniki. To doskonały wybór zarówno dla personelu medycznego, jak i pacjentów uczących się samokontroli. Warto ją znać i stosować na co dzień.
Zobacz także:
