Dlaczego ciśnieniomierze automatyczne nie są tak dokładne?

Czy można w pełni zaufać automatycznemu ciśnieniomierzowi elektronicznemu?

To pytanie zadaje sobie wielu pacjentów, szczególnie gdy wyniki z takiego urządzenia są zaskakujące lub zmienne. Choć ciśnieniomierze automatyczne są wygodne, ich dokładność nie zawsze dorównuje klasycznym metodom.

Dlaczego tak się dzieje? Czy można samodzielnie zmierzyć ciśnienie w domu metodą osłuchową?

Wszystko to wyjaśniamy w tym artykule. Przeczytaj, aby poznać odpowiedź.

Jak działają ciśnieniomierze elektroniczne?

Większość nowoczesnych ciśnieniomierzy do użytku domowego opiera się na tzw. metodzie oscylometrycznej. Chociaż podobnie, jak w metodzie osłuchowej wykorzystują zjawisko okluzji (zamknięcia) tętnic, to nie "słuchają" one przepływu krwi (jak lekarz ze stetoskopem), lecz analizują drgania powietrza w mankiecie, wywoływane przez pulsującą tętnicę.

Co ważne:

• urządzenie nie mierzy bezpośrednio ciśnienia skurczowego i rozkurczowego,
• tylko analizuje przebieg tych drgań i na ich podstawie szacuje wyniki,
• wartości są wyznaczane przez algorytm matematyczny, który różni się w zależności od producenta.

Kiedy automat może się mylić?

Ciśnieniomierz elektroniczny nawet jeśli bardzo dokładnie potrafi zmierzyć ciśnienie powietrza w samym mankiecie, to niestety ma problem z określeniem tego, w którym momencie to ciśnienie odpowiada ciśnieniu skurczowemu (maksymalnemu) i rozkurczowemu (minimalnemu) w tętnicy.

Pomiar oscylometryczny zakłada, że serce bije równomiernie, a tętnice zachowują się zgodnie z typowym wzorcem. Niestety, organizm nie zawsze działa "książkowo". Oto sytuacje, w których automat może zawieść:

• Nieregularny rytm serca (arytmia, migotanie przedsionków)
  Zmienna siła i częstotliwość tętna zakłóca pomiar. Urządzenie może nie wykryć realnych wartości lub wyświetlić komunikat o błędzie.
• Miażdżyca i sztywność naczyń krwionośnych
  Tętnice słabiej się rozszerzają, przez co drgania są słabsze. Algorytm może źle ocenić punkt ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Charakterystyka dynamiki naczyń tętniczych u wielu osób odbiega o statystycznego wzorca.
• Ruch w trakcie pomiaru
  Poruszenie ręką, napięcie mięśni czy rozmowa może zafałszować sygnał. W rezultacie — błędny wynik lub potrzeba powtórzenia pomiaru.
• Nieprawidłowy rozmiar mankietu
  Zbyt mały lub zbyt duży mankiet zmienia rozkład nacisku. Może to wpływać na wartość ciśnienia o kilkanaście mmHg.
• Bardzo niskie lub bardzo wysokie tętno
  Algorytm traci punkty odniesienia i podaje wartości odbiegające od rzeczywistości.

Metoda oscylometryczna wykorzystywana przez wszystkie ciśnieniomierze automatyczne jest uproszczeniem fizjologii. Działa w typowych przypadkach, ale traci precyzję w sytuacjach wykraczających poza typowe wzorce opracowane przez producentów metodami statystycznymi.

Co to oznacza dla pacjenta?

To proste: ciśnieniomierze elektroniczne są bardzo przydatne, ale nie zawsze wystarczająco wiarygodne, zwłaszcza u osób starszych, z chorobami układu krążenia, czy w trakcie leczenia kardiologicznego. Oto potencjalne skutki błędnych pomiarów:

• fałszywe poczucie bezpieczeństwa ("mam dobre ciśnienie"),
• nieuzasadnione zwiększenie dawki leków,
• niewłaściwe decyzje terapeutyczne,
• pominięcie niepokojących objawów,
• niepotrzebny związany z tym stres i ... możliwy wzrost ciśnienia :).

Co robić, gdy wynik budzi wątpliwości?

• Zawsze powtarzaj pomiar dwukrotnie, a nawet trzykrotnie, najlepiej w odstępie kilku minut i uśrednij wyniki (rozważ zakup ciśnieniomierza z funkcją "tri-check").
• Porównaj wynik z pomiarem u lekarza lub pielęgniarki.
• Jeśli ciśnieniomierz pokazuje nietypowe wartości - skorzystaj z metody osłuchowej.

Metoda osłuchowa w domu - alternatywa godna zaufania

Ciśnieniomierze znane z gabinetów lekarskich opierają się na metodzie Korotkowa, czyli nasłuchiwaniu tonów przepływu krwi za pomocą stetoskopu. To najbardziej wiarygodna metoda określania ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, rekomendowana przez towarzystwa kardiologiczne. Wykorzystywane są tutaj przede wszystkim manualne lekarskie ciśnieniomierze zegarowe z "gruszką" pompującą oraz stetoskopem.

Nie każdy zdaje sobie sprawę, że istnieją też domowe ciśnieniomierze zegarowe, które umożliwiają samodzielny pomiar ciśnienia w domowym zaciszu. Posiadają one specjalny mankiet z zamocowanym na stałe stetoskopem i możliwość samodzielnego założenia mankietu na ramię.

Choć wymaga trochę nauki, domowy ciśnieniomierz zegarowy daje pełną kontrolę nad procedurą pomiaru - bez udziału algorytmu czy baterii.

Dlaczego metoda osłuchowa jest bardziej wiarygodna niż oscylometryczna?

1. Większa dokładność u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca:

• Ciśnieniomierze automatyczne mogą mieć trudność z interpretacją nieregularnych impulsów ciśnienia.
• Pomiar może być błędnie odczytany lub zupełnie odrzucony,
• Lekarze często zalecają pomiary osłuchowe u osób z migotaniem przedsionków.

2. Mniejsza podatność na zakłócenia:

• Ruchy ciała, mowa, drżenie mięśni - wszystko to może zafałszować wynik automatycznego aparatu,
• W metodzie osłuchowej, badanie można przerwać i powtórzyć (lub dopompować mankiet) w kontrolowanych warunkach.

3. Brak zaokrągleń i interpolacji:

• Automaty mierzą fale tętna i na ich podstawie szacują wartości skurczową i rozkurczową,
• W metodzie Korotkowa pomiar opiera się na faktycznych dźwiękach przepływu krwi, a nie matematycznym modelu.

4. Prawdziwa wartość ciśnienia rozkurczowego:

• Automaty czasem zaniżają lub zawyżają wartość rozkurczową (szczególnie u osób starszych),
• W metodzie osłuchowej lekarz lub pacjent słyszy ostatni ton i samodzielnie go odczytuje - to realna wartość, nie statystyczna.

5. Lepsze powtarzanie pomiarów:

• Automaty różnie reagują przy kolejnych pomiarach w krótkim czasie (nadwrażliwość na resztkowe ciśnienie w mankiecie),
• Ciśnieniomierz zegarowy można używać wielokrotnie, w tym samym odstępie, bez wpływu na kolejny wynik.

6. Większe zaufanie lekarzy i specjalistów:

• Metodą Korotkowa mierzy się ciśnienie w szpitalach i gabinetach - to standard referencyjny,
• Jeśli ktoś chce kontrolować leczenie zgodnie z tym, jak robi to lekarz, powinien znać tę metodę.

7. Nie wymaga baterii ani kalibracji elektroniki:

• Automaty mogą się rozkalibrować, szczególnie po kilku latach,
• Zegarowy aparat działa mechanicznie - jeśli jest sprawny technicznie, zawsze poda prawidłowy wynik (o ile pomiar był wykonany poprawnie).
• Należy jednak wiedzieć, że ciśnieniomierze zegarowe mierzą ciśnienie mechanizmem aneroidowym, który również z czasem może się rozkalibrować. Dlatego należy stosować ciśnieniomierze dobrych i sprawdzonych marek.

Nie namawiamy do rezygnacji z ciśnieniomierzy automatycznych - to cenne i wygodne narzędzia dla pacjentów. Ale warto mieć świadomość ich ograniczeń i nie traktować ich wyniku jako jedynej wyroczni.

Jeśli zależy Ci na precyzji, zwłaszcza przy niestabilnym ciśnieniu lub arytmii, rozważ dodatkowo zakup domowego ciśnieniomierza zegarowego.

Dowiedz się więcej:

• Pomiar ciśnienia krwi metodą osłuchową - krok po kroku